Poseta lekaru deo je svačijeg života. Ponekad je ta poseta zbog nekih banalnih tegoba, a na žalost u nekim slučajevima u pitanju je neka ozbiljnija bolest. Većina nas je makar jednom podvrgnuta nekom vidu operacije. To može biti vađenje umnjaka, vađenje krajnika ili neka kompleksnija i duža operacija. Koja god vrsta intervencije da je u pitanju, u trenutku izvođenja operacije ne osećamo bol. Tu vrstu olakšice nam dozvoljava anestezija, bilo da je lokalna ili opšta (totalna).

Šta je anestezija?

Anestezija, figurativno rečeno „bez osećaja“ je medicinska metoda anesteziologije, koja uz primenu anestetika i drugih lekova u organizmu čoveka dovodi do „isključenja bola“. Primenjuje se u toku operativnih zahvata i drugih metoda dijagnostike i lečenja vrlo složenih stanja vezanih za pojam „intenzivno lečenje“. Anestetici su vrste lekova u gasovitom, tečnom ili drugom obliku koji kada se unesu u organizam svojim delovanjem dovode do gubitka osećaja i svesti uz minimalno štetno delovanje i mogućnost vraćanja organizma u normalno stanje, nakon prestanka njihove primene. Anestetici su supstance namenjena za postizanje anestezije ili reverzibilne depresije centralnog nervnog sistema, koju karakteriše analgezija (gubitak osećaja za bol), pad mišićnog tonusa, gubitak refleksnih pokreta i gubitak svesti.

Primena anestezije je danas ustaljena, zakonom uređena procedura, koju izvodi i nadgleda specijalista anesteziologije sa reanimacijom i specijalista strukovni anestetičar. Iako je totalna anestezija bezbedna, tokom, ili posle operacije, mogu se javiti neželjeni efekti, koji su uglavnom privremeni.

Ipak, pre primene anestezije obavezno je obaviti pregled – preoperativni anesteziološki pregled. Kroz razgovor sa anesteziologom definiše se ukupno zdravstveno stanje pacijenta, poput dosadašnjih bolesti, korišćenih lekova, alergija, takođe se analiziraju laboratorijski i drugi nalazi. Na temelju dobijenih podataka procenjuje se zdravstvena spremnost za planirani operativni zahvat. Takođe se tokom samog razgovora i pregleda pacijent upoznaje sa metodama, odnosno vrstama anestezije, njihovim prednostima i nedostacima, mogućim rizicima i neželjenim dejstvima. U zavisnosti od težine zahvata, odnosno operacija nekada je jedino rešenje opšta (totalna) anestezija.

Koje sve vrste anestezije postoje?

1. Lokalna anestezija:

Ova vrsta anestezija se koristi za prevenciju bola u određenim područjima tela u kojim se vrši hirurški zahvat. Tokom lokalne anestezije pacijent je budan – svestan i komunicira sa okolnom, ali ne oseća bol u anesteziranoj regiji. Ovaj tip anestezije može biti izveden aplikacijom masti ili spreja sa lokalnim anestetikom u području koje je potrebno tretirati kada se govori o topikalnoj anesteziji, ili primenom lokalnih anestetika ubrizgavanjem. U tom slučaju ubrizgani lokalni anestetik se infiltrira direktno u tkivo regije u kojoj se obavlja hirurški zahvat, i čini ga bezbolnim. Ponekad, kada je to potrebno, uz lokalni anestetik se može dati i lek iz grupe sedativa, kako bi se kod bolesnika smanjio eventualni strah (sedacija), ili lek iz grupe analgetika koji će smanjiti dodatni osećaj bola.

Prema načinu primene, lokalna anestezija se deli na:

• Površinska anestezija – Postiže se primenom anestetik u obliku kapi, spreja ili masti na površinu tela u cilju dijagnostike ili manjih operativnih zahvata. Ovu vrstu anestezije obično sprovode sami hirurzi ili lekari dijagnostičari.
• Infiltraciona anestezija – Kod ove vrste anestezije, anestetik se primenjuje na mestu i oko mesta operativnog polja, s ciljem da se to područje umrtvi. Anestetik se unosi ubrizgavanjem oko operativnog polja na potrebnu dubinu zavisno od operativne tehnike. Ova vrsta anestezije primenjuje se kod manjih operativnih zahvata (ušivanje rana, odstranjivanje kožnih i potkožnih promena, kod stomatoloških zahvata i sl.) Ovu vrstu anestezije sprovodi hirurg.

Dakle, ukoliko je u pitanju ušivanje posekotine, odstranjivanje mladeža ili možda neka stomatološka intervencija, možete se susresti sa lokalnom anestezijom. U zavisnosti od vaših godina, opšteg zdravstvenog stanja, prethodne terapije i kilaže, vaš lekar će odrediti dozu anestezije potrebnu za intervenciju.

2. Regionalna anestezija:

Ovaj tip anestezije podrazumeva injekciju koja dovodi do utrnulosti većeg i/ili dubljeg dela vašeg tela. Sve vreme ste budni ali ne osećate bol. Kod ove vrste anestezije anestetik se ubrizgava u blizini živca ili kičmene moždine, pri čemu se postiže neosetljivost na bol jedne veće regije na telu, bez uticaja na svest pacijenta.

U zavisnosti od lokacije primene regionalna anestezija se deli na:

• Nervni blokovi – Oni su oblik anestezije kod koje se davanje lokalnog anestetika primenjuje u regiji koja je ispunjena određenim nervom ili grupom nerava, te se tako blokira prenos bolnih nadražaja do mozga. Dobra strana nervnih blokova je ta što je potrebna veoma mala količina lokalnog anestetika da se anestezira veoma velika regija, što kod pacijenta smanjuje mogućnost toksičnih reakcija.
• Spinalna anestezija – Anesteziološka tehnika u kojoj se anestetik ubrizgava u tečnost koja okružuje kičmenu moždinu. Spinalna anestezija se može primeniti kod gotovo svih zahvata na nogama, kukovima, karlici, donjem delu trbuha (uključujući i carski rez).
• Epiduralna anestezija – Anesteziološka tehnika u kojoj se anestetik ubrizgava u prostor između pršljena i ovojnice kičmene moždine (epiduralni prostor). Ovom vrstom anestezije se anestezira određena regiju na stomaku i tako je čini neosetljivom na bol, pri tome ostatak stomaka ostaje očuvan. Takođe primenom nižih koncentracija anestetik može se blokirati samo osećaj bola, dok je mišićna snaga očuvana (što se koristi kod prirodnog/vaginalnog porođaja). Epiduralna anestezija se primenjuje za razne zahvate na nogama, karlici, donjem delu stomaka, grudnom košu i plućima, a najpoznatija je među porodiljama, kojima ova vrsta anestezije obezbeđuje lakši porođaj.

3. Opšta anestezija:

U opštoj anesteziji izvodi se veliki broj hirurških intervencija. Nekada je zbog intenzivnosti intervencije ovo jedini preporučeni tip anestezije u kome ste bezbedni i komforni. Primenom lekova iz grupa sedativa, opijatnih analgetika, hipnotika i mišićnih relaksanata postiže se stanje opšte anestezije i pacijent je uspavan, isključeni su svi bolovi, mišići su relaksirani. U ovom tipu anestezije pacijent je bez sposobnosti da samostalno diše što zahteva od anesteziologa da primenom tubusa ili laringealne maske diše za pacijenta uz podršku aparata za anesteziju. Za vreme ove vrste anestezije u prisustvu anesteziologa pacijentu se kontrolišu sve vitalne funkcije kako bi se primenom lekova i drugih metoda organizam bolesnika u toku operacije održavao u optimalnom stanju. Anestezija nije san (kako se to pogrešno smatra) nego sveopšti gubitak svesti i funkcija mozga, stanje vrlo slično komi. Zbog toga je preporuka stručnjaka da se totalna anestezija koristi isključivo u situacijama u kojima ne postoji drugo rešenje.

Opšta anestezija se prema načinu unosa anestetika deli na:

• Inhalaciona anestezija – Postiže se i održava anesteticima u gasovitom obliku, koji u organizam dospevaju tako što je pacijent udiše. Za ovu vrstu anestezije koristi se kombinacija gasova koja se posebnim aparatima i plastičnim sistemom cevi preko intubacije ili putem maske za lice, u strogo kontrolisanim uslovima unosi u disajni sistem bolesnika. Ova vrsta anestezije je najčešće primenjivani oblik anestezije.
• Intravenozna anestezija – Postiže se i održava ubrizgavanjem anestetika u venu. Prednost ove anestezije je jednostavan i lak način primene i brzo uspavljivanje bolesnika. Uglavnom se koristi kao uvod u inhalacionu anesteziju kako bi se izbegli negativni učinci udisanja gasovitih anestetika. Kao samostalna anestezija koristi se kod kratkotrajnih operativnih zahvata.
• Rektalna anestezija – Postiže se uvođenjem anestetika u debelo crevo. Ona se najređe primenjuje i to uglavnom kod male dece.

Važnost anesteziologa

Iako većina nas smatra da je anesteziolog lekar koji nam da anesteziju i budi nas iz iste, njegov posao ipak nije toliko jednostavan i bezazlen. Ono što malo ljudi shvata je da anesteziolog ima važnu ulogu u operacionoj sali – on je obučen da proceni, zaštiti i reguliše vitalne funkcije pacijenta koje mogu biti ugrožene tokom operacije. Ovi specijalisti odmah dijagnostikuju i leče sve zdravstvene probleme koji mogu nastati tokom operacije i u toku oporavka.

Postavlja se pitanje ko je anesteziolog? Anesteziolog je visoko obučen lekar koji se specijalizuje u oblasti anestezije i intenzivnog lečenja. Prvenstveno je odgovoran za bezbednost i dobrobit pacijenta pre, tokom i posle operacije. To uključuje njegovo mesto u obezbeđivanju nesvesnog stanja zvanog „opšta anestezija“ ili davanju „regionalne anestezije“ gde je samo jedan deo tela umrtvljen. Uloga anesteziologa prevazilazi operacionu salu. Anesteziolog je odgovoran za predoperativnu procenu pacijenta, kada pažljivo razmatra i procenjuje trenutno stanje zdravlja pacijenta i planiranu hiruršku intervenciju, kako bi doneo odluku o najsigurnijem planu anestezije za svakog pacijenta pojedinačno. Odgovoran je takođe za dobrobit pacijenta u postoperativnom periodu dok prolazi dejstvo anestetika. Anesteziolog se bavi zbrinjavanjem mnogih hitnih stanja koja su opasna po život. Tako u procesu „oživljavanja“, odnosno reanimacije, obezbeđuje disajni put, ponovno pokretanje srčanog rada i izvodi napredne mere životne potpore. Kao konsultant igra važnu ulogu u stabilizaciji i pripremi pacijenta za hitne operacije.

Dakle, pre svake intervencije potrebno je da se konsultujete sa svojim izabranim hirurgom ili anesteziologom. Da iskreno i tačno odgovorite na sva pitanja vezana za vaše zdravstveno stanje kao i primenu terapije, ukoliko je ima. Važno je da brinete o sebi i svom blagostanju svakodnevno, kao što će profesionalci koji rade u zdravstvenim ustanovama brinuti o vama.

Više informacija o anesteziji i njenoj primeni možete pronaći na sledećim linkovima:
https://www.stetoskop.info/vesti-za-lekare/opasnosti-totalne-anestezije
http://produzizivot.com/opsta-anestezija-priprema-nezeljena-dejstva-i-oporavak/
https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/15286-anesthesia
https://www.uclahealth.org/anes/types-of-anesthesia